Pierwsza połowa lat 30. XVII wieku. Mikołaj Sapieha, dumny magnat Rzeczpospolitej, złożony duchową chorobą udaje się do Rzymu. Cud jego uzdrowienia przed obrazem Matki Bożej Gregoriańskiej, powoduje lawinę następujących po sobie zaskakujących zdarzeń. Tak rozpoczyna się znana powieść Zofii Kossak Błogosławiona wina.
Któż by pomyślał, że obraz Matki Bożej Kodeńskiej, umieszczony w sanktuarium w niewielkim Kodniu, położonym na południowym Podlasiu, tuż przy granicy z Białorusią, ma tak ciekawą, choć prawdopodobnie tylko legendarną przeszłość? Historia ta była tak niespotykana, że zainspirowała Zofię Kossak do przedstawienia jej powieściowej wersji.
Otóż wojewoda Mikołaj Sapieha pragnie uzyskać od papieża Urbana VIII obraz Matki Bożej, przed którym dokonało się jego cudowne uzdrowienie. Spotkawszy się ze stanowczą odmową, wojewoda przekupuje papieskiego zakrystianina, który wykrada dla niego obraz. Po skutecznej ucieczce z Rzymu, wraca do rodzinnego Kodnia, gdzie uroczyście wprowadza obraz Matki Bożej do kościoła. Za ten czyn zostaje przez papieża ekskomunikowany. To co dzieje się dalej to już sama istota chrześcijaństwa. Cuda w sanktuarium kodeńskim, osamotnienie wyklętego wojewody, wreszcie całkowita odmiana jego postawy.
Książka Zofii Kossak jest przede wszystkim powieścią o charakterze religijnym, opowiadającą o wewnętrznej duchowej przemianie głównego bohatera, o grzechu, żalu i przebaczeniu, wreszcie o współdziałaniu miłosierdzia i sprawiedliwości. Jest też, co wyraźnie zaznacza autorka w przedmowie, hołdem złożonym Matce Bożej, której niewidzialna, a jednak delikatnie odczuwalna obecność przenika całą powieść. Czytelnik o wyrobionej wrażliwości religijnej znajdzie tu wiele duchowych poruszeń. Co ciekawe, autorka dwukrotnie podjęła się opisania tych wydarzeń. Książka po raz pierwszy wydana w roku 1924 jako Beatum scelus, została następnie ponownie opracowana przez pisarkę, deklarującą dogłębne a nie tylko sensacyjne ujęcie tematu, w roku 1953 jako Błogosławiona wina.
Zofii Kossak udało się uniknąć w powieści dewocji i moralizatorstwa, choć zdarzają się w powieści momenty, że była temu bliska. Autorka potrafi genialnie opisać doznania duchowe głównych bohaterów książki, od prostych uczuć i wzruszeń, aż po wrażenia niemal mistyczne. W tej stosunkowo krótkiej powieści Zofia Kossak kreśli głównych bohaterów oraz to co ich otacza, bardzo szybką i skąpą kreską, nie zagłębiając się w opisy wyglądu, charakteru, ubiorów, obyczajów. A szkoda, bo mógł dzięki temu powstać prawdziwy fresk historyczny o Rzeczpospolitej pierwszej połowy XVII wieku. Główny bohater to wszak, na kartach tej powieści, Sarmata i wojownik, ucieleśnienie staropolskich tradycji, jeden ze zdobywców Moskwy, walczący w Inflantach, z Turkami i pod Smoleńskiem. Być może jednak w takim epickim dziele to co najważniejsze, czyli ukazanie istoty winy, która może stać się błogosławieństwem, utonęłoby w morzu opisów epoki srebrnego wieku Rzeczpospolitej.
Powieść uzupełnia posłowie autorki, która przedstawia dalsze losy obrazu, wywiezionego przez Rosjan w ramach represji po Powstaniu Styczniowym na Jasną Górę, skąd powrócił uroczyście do Kodnia w roku 1927 roku. Bez wątpienia książka zachęci Czytelników do zapoznania się z historią tego podlaskiego sanktuarium lub odwiedzenia tego pięknego miejsca. Wreszcie warto wspomnieć, że na podstawie książki powstał w roku 2015 fabularyzowany film dokumentalny Błogosławiona wina.
Lektura tej powieści, do której przyznam się szczerze, podchodziłem z pewnym dystansem, z rozdziału na rozdział była dla mnie coraz bardziej zajmująca, aż po, nie waham się użyć tego słowa, mistrzowskie zakończenie. Czy dziś mogłaby powstać taka powieść? Śmiem wątpić. Autorka, ukształtowana w starych dobrych czasach, żyjąca duchem II Rzeczpospolitej, reprezentuje to co najlepsze w arcypolskiej wielkości ducha. My dziś, zmiażdżeni przez walec dziejów, nie mamy niestety tej wielkości. Mamy za to znakomity punkt odniesienia w postaci takiej twórczości pisarskiej poprzednich pokoleń.
Link do strony sanktuarium w Kodniu: http://koden.com.pl
Zwiastun filmu Błogosławiona wina: https://www.youtube.com/watch?v=dZMW5OrKD5o
Loading ...